Onderzoek ‘leren omgaan met probleemgedrag’

Invloed probleemgedrag vaak onderschat 
Op verschillende afdelingen, zoals Korsakov, Gerontopsychiatrie, Dementie met zeer ernstig probleemgedrag (D-zep), Jonge mensen met dementie en Karaad, biedt Amsta gespecialiseerde zorg aan mensen die vanuit het ziektebeeld probleemgedrag vertonen. Maar ook op andere afdelingen zie we steeds vaker onwenselijk, ongepast, onaardig, onvoorspelbaar of onveilig gedrag. Te vaak wordt de ernst van dit gedrag en de invloed hiervan op hulpverleners niet herkend of onderschat: “Zo erg is het toch niet?” of “Dit hoort er toch gewoon bij?”. De confrontatie met verbaal of fysiek probleemgedrag leidt echter geregeld tot frustratie en onzekerheid, angst, ziekteverzuim en minder werkplezier. Dit speelt niet alleen bij medewerkers maar ook bij bewoners.

Aandacht voor de zorgverleners
Veel van het bestaande onderzoek naar probleemgedrag is gericht op de cliënt: hoe kunnen we het gedrag verminderen of beïnvloeden? Amsta richt het onderzoek vooral op de zorgverleners die in hun werk te maken krijgen met (zeer ernstig) probleemgedrag van bewoners. Met de uitkomsten willen we professionals beter toerusten en ondersteunen in de zorg voor deze mensen. Zo verbeteren we de kwaliteit van zorg. Op basis van de uitkomsten investeren we verder in onze medewerkers: zij moeten steeds opnieuw de energie en motivatie opbrengen om goede zorg te bieden.

Leren van wat goed gaat
Uit literatuuronderzoek komt naar voren dat verbale en fysieke agressie in de langdurige zorg veel voorkomen en dat de impact groot kan zijn. Er zijn echter grote verschillen tussen teams en afdelingen of locaties.

Samen met onderzoekers van het Ben Sajet Centrum zijn wij in korte tijd (90 dagen) de diepte ingedoken. We hebben in de praktijk gekeken op Jan Bonga, een locatie die veel ervaring heeft in het omgaan met probleemgedrag. We gingen daar in gesprek met zorgmedewerkers, behandelaren en leidinggevenden. Wat zijn de ‘kritische succesfactoren’? En hoe kunnen we die vertalen naar andere afdelingen of locaties? 

Dit heeft geleid tot een heel precieze beschrijving van hoe op deze locatie wordt gezorgd voor mensen met probleemgedrag. Wij vonden vier verschillende ‘pijlers’ die nodig zijn voor een goede opvang van mensen met probleemgedrag:
1)    Duidelijke afspraken en een goede planning
2)    Betrokken en deskundige medewerkers
3)    Een geschikte fysieke omgeving
4)    Een open werkcultuur
 

Deze pijlers zijn uitgebreider beschreven in een onderzoeksverslag.
Als volgende stap gaan we deze bevindingen ‘spiegelen’ op andere locaties of afdelingen, waar ook veel ervaring is in het omgaan met probleemgedrag. Wij willen weten of bovenstaande pijlers ook op andere plekken binnen Amsta herkenbaar zijn. Wij vragen medewerkers om in een ‘spiegelbijeenkomst’ over deze pijlers in gesprek te gaan en ze in en aan te vullen op basis van hun eigen ervaring. Zo willen we Amsta-breed op zoek naar mogelijkheden om de zorg voor mensen met probleemgedrag én voor de betrokken zorgverleners verder te verbeteren. 

• Status van het onderzoek: deel 1 is afgerond; krijgt een vervolg.

Leren omgaan met probleemgedrag
Hoe kunnen medewerkers/teams die veel te maken hebben met verbale agressie (intimidatie, discriminatie, manipulatie etc.) zorgen dat zij gezond en weerbaar blijven? Om medewerkers hierin te ondersteunen, organiseren de psychologen in Jan Bonga “G-trainingen”, voor alle zorgmedewerkers van die locatie. In drie bijeenkomsten leren zij om anders naar het probleemgedrag van bewoners kijken. Het doel van de training is dat het probleemgedrag minder negatieve emoties oproept, zodat medewerkers zich beter voelen op de werkvloer en ook beter op het probleemgedrag reageren. 

Onderzoekers van het Ben Sajet Centrum hebben samen met ons in kaart gebracht hoe deze trainingen worden ervaren. Medewerkers waarderen het heel erg dat er tijd en ruimte wordt gemaakt om met elkaar stil te staan bij de impact van probleemgedrag. Veel zorgverleners vinden het wel lastig om te benoemen wat ze voelen denken; het is makkelijker om te praten over acties, reacties en gedrag. Vervolgonderzoek moet duidelijk maken hoe we mensen toch zouden kunnen helpen stilstaan bij de gevoelens die worden opgeroepen door het werken met mensen met probleemgedrag. Intussen wordt binnen Amsta gewerkt aan de ontwikkeling van een leerlijn over dementie en probleemgedrag. De uitkomsten van dit onderzoek zullen hierin worden meegenomen.  

• Status van het onderzoek: afgerond

Moreel beraad als ondersteuning bij probleemgedrag

Op de D-ZEP afdeling in het Dr. Sarphatihuis verblijven mensen met dementie en zeer ernstig probleemgedrag. Dit leidt vaak tot ingewikkelde situaties waarin niet zomaar duidelijk is wat goed handelen is. Hierbij spelen allerlei, vaak ook tegenstrijdige, emoties een rol. Wij organiseren daarom ten minste 4x per jaar een moreel beraad. Hierin gaan we samen op zoek naar de gevoelens en gedachten die worden opgeroepen in complexe situaties. Omdat we weten dat gevoelens soms moeilijk in woorden te vangen zijn, vragen we de deelnemers aan het moreel beraad ook om een tekening (“Rich Picture”) te maken.  Amsta-onderzoekers Marjolein Kraaijeveld en Esther Helmich kijken of en hoe dit werkt en wat we hieruit kunnen leren, ook voor andere afdelingen, in andere moeilijke situaties.

• Status van het onderzoek: lopend

Meer informatie
Heb jij interesse in het doen van (praktijk)onderzoek binnen deze onderzoekslijn? Neem dan contact op met Esther Helmich: e.helmich@amsta.nl.

• Sluit aan bij: landelijk onderzoeksprogramma van de gerontopsychiatrie en D-zep