Amsta’s Regionale Expertisecentrum Korsakov: “Wij kijken naar de mogelijkheden van mensen met het syndroom van Korsakov”
Je niet herinneren wat je vroeger hebt meegemaakt. Niet meer weten hoe je de dagelijkse dingen doet. Dat overkomt mensen met het syndroom van Korsakov. Deze hersenaandoening ontstaat door een vitamine-B1-tekort en komt vaak voor bij mensen met een langdurige alcoholverslaving. Binnen het Regionaal Expertisecentrum bundelt Amsta alle zorg en kennis rond de aandoening. Medewerkers die er werken, doen dat vanuit een stevige overtuiging: “Mensen met Korsakov worden zo vaak afgeschreven, maar ze hebben juist veel veerkracht. Daarom kijken wij naar hun mogelijkheden en niet naar onmogelijkheden.”
Binnen het Amsta-expertisecentrum zetten meer dan honderd medewerkers zich dagelijks in voor de zorg voor mensen met Korsakov. Een deel van hen werkt op de units waar mensen met Korsakov wonen, anderen zorgen voor specialistische dagbesteding. Activiteitentherapeut Anne de Haan-Schoep, kwaliteitsverpleegkundige Elise Deltenre en GZ-psycholoog Roeline Biemond vertellen erover.
Vast dagprogramma vergroot de zelfstandigheid
Anne legt uit: “Mensen met Korsakov zijn gebaat bij duidelijkheid en een vaste dagstructuur. Daarom zorgen we voor vaste activiteiten op vaste momenten en plekken met vaste looproutes ernaartoe. Wij bieden hier bijvoorbeeld spel- en creatieve activiteiten en organiseren wekelijks uitstapjes zoals een bezoek aan het winkelcentrum. Op andere locaties kunnen mensen dan weer terecht voor houtbewerking, meubelrestauratie en muziektherapie.”
“Door telkens hetzelfde te doen, slijt het programma in. Dat vergroot hun zelfstandigheid. Met een heldere agenda kun je ook meer verantwoordelijkheid bij mensen neerleggen. Sommigen zorgen er nu bijvoorbeeld zelf voor dat ze op tijd naar de dagbesteding gaan.”
Stimuleren eigen initiatief: soms met een beetje humor
Elise benadrukt dat niet iedere cliënt die zelfstandigheid aankan: “Door schade aan het brein missen mensen met Korsakov soms het eigen initiatief. Ze vinden het prima om op bed te liggen en tv te kijken, maar hebben bijvoorbeeld moeite om te gaan douchen. Dat laatste kan ook komen, doordat ze niet meer weten hoe ze hun handelingen moeten organiseren en plannen.”
“Wij moeten mensen dan ook aanzetten om dingen te doen. Daarbij werken we met een speciale manier van benaderen: je moet kort en duidelijk zijn over wat je als hulpverlener wilt. ‘Dit is je kleding voor vandaag. Kom we gaan douchen.’ Soms moet je creatiever zijn en meer humor gebruiken. Dan weer moet je een collega vragen met wie de cliënt een betere klik heeft.”
“Onze kracht zit in passende, op maat gemaakte begeleiding en behandeling. We kijken echt naar de individuele persoon.
Zoeken naar wat belangrijk was in het leven
“Het is echt maatwerk,” bevestigt Anne. “Voor een cliënt die we nergens toe konden bewegen, hebben we gezocht naar wat belangrijk was in zijn leven. Hij bleek vrachtwagenchauffeur te zijn geweest. Nu hebben we het zo geregeld dat hij bijrijder op onze bus is. Hij let op het verkeer en helpt bij het in- en uitstappen. Hij blijkt enorm sociaal te zijn.”
Elise: “Bij ons zijn we gestart met een koffiehoek waar een cliënt nu koffie uitdeelt. Hij doet dit met zoveel plezier. Het is mooi dat we wat licht brengen in het leven van mensen. Ze hebben vaak al zoveel meegemaakt, wonen op een plek die niet hun thuis is, en hebben nog maar weinig mensen die naar ze omkijken. Dan is het mooi dat zij een stukje eigenwaarde terugvinden.”
Kennisdeling met zorgpartners
Behalve zorg en ondersteuning is ook kennisdeling een belangrijke taak van het Regionale Expertisecentrum. Roeline: “Ik doe bijvoorbeeld beoordelingen voor huisartsen en praktijkondersteuners: welke zorg heeft iemand nodig? Daarnaast verzorgen we klinische lessen voor andere zorgorganisaties. Elise legt bijvoorbeeld aan zorgteams uit hoe zij mensen met Korsakov het beste benaderen. En ik leer behandelaren hoe zij Korsakov kunnen herkennen.”
Vaardigheden leren in kleine stapjes
Behalve GZ-psycholoog is Roeline ook promovendus aan de Universiteit Utrecht. Vanuit die rol helpt ze de Korsakov-zorg te verbeteren. Zo ontwikkelde ze de Foutloos Leren-app. “Met de methode Foutloos Leren verdelen we vaardigheden in kleine stapjes. Dan kan het gaan om koffiezetten, maar ook om het schrijven van een WhatsAppje. Na maximaal tien keer trainen kan iemand een vaardigheid zelfstandig uitvoeren. Door de kleine stapjes maken we er een routine van, die wordt opgeslagen in een deel van het geheugen dat vaak niet beschadigd is.”
Moesten medewerkers eerst alles op papier schrijven, met de Foutloos Leren-app kunnen ze het stappenplan op de iPad maken. “Behalve dat alles nog meer op maat voor de cliënt is, kunnen we ook foto’s en filmpjes toevoegen. Dat maakt het leren leuker.” Onderzoek toont aan dat de app werkt. “Cliënten waarderen de aandacht en geven aan dat ze hun zelfstandigheid terugkrijgen.”
Meedoen en elkaar beter leren kennen
Als kwaliteitsverpleegkundige draagt Elise er ook graag aan bij dat cliënten meer grip op hun leven ervaren. Zo introduceerde ze het huiskameroverleg. “Bij zo’n overleg mogen mensen alles zeggen waar ze tegenaanlopen en wat ze graag willen. Eerst waren cliënten huiverig, nu beslissen ze mee over wat er in hun huis gebeurt.” Soms nodigt ze bewoners uit om over zichzelf te vertellen. “Normaal gaan mensen niet echt met elkaar in gesprek, nu wel.”
Familie, vrienden en vrijwilligers (weer) meer betrekken
Verder spant Elise zich in om familie, vrienden en vrijwilligers (weer) meer bij de cliënt te betrekken. Voor familie- die vaak al een lange weg met veel zorgen hebben afgelegd- kan het best een opluchting zijn als hun naaste met Korsakov bij ons komt wonen. Toch willen we hen vragen om ook in de nieuwe thuissituatie bij hun naaste te blijven komen. We doen er alles aan, zodat ook zij zich bij ons thuis voelen.”
We kijken echt naar de individuele persoon
Als officieel Regionaal Expertisecentrum blijft Amsta de Korsakov-zorg vernieuwen. Roeline: “Onze kracht zit in passende, op maat gemaakte begeleiding en behandeling. We kijken echt naar de individuele persoon. Zo kijken we bijvoorbeeld naar gecontroleerd alcoholgebruik. Dat zie je nergens in de Korsakov-zorg. Maar als één biertje de kwaliteit van leven voor iemand vergroot, laten we dan kijken hoe het wél kan.”
“Of neem het verblijf. Vroeger was het zo dat mensen met Korsakov incheckten in het verpleeghuis en er vervolgens altijd bleven wonen. De afgelopen jaren hebben we hard gewerkt om daar beweging in te krijgen. Doordat we mensen leren zelfstandiger te functioneren, kunnen sommigen nu naar een minder intensieve vorm van zorg of begeleiding, zoals een voormalig verzorgingshuis of begeleid wonen. In een enkel geval kunnen ze zelfs weer naar huis. Natuurlijk kost dat moeite, maar als hulpverleners is het onze taak om te zoeken naar mogelijkheden.”