Struikelstenen voor het Dr. Sarphatihuis ter nagedachtenis aan 41 Joodse Amsterdammers
Tijdens de Tweede Wereldoorlog woonden er in het Dr. Sarphatihuis 41 ouderen met een Joodse achtergrond. Zij overleefden de oorlog niet. Hoeveel het er precies waren en wie zij waren, was lange tijd onbekend. Een groep betrokken medewerkers van Amsta (‘Amstadammers’) besloot op zoek te gaan naar hun verhalen. Oud-medewerkster Sietske van der Waa dook in de archieven, op zoek naar namen, levensverhalen en nabestaanden. Hoe heetten ze, wat is er met hen gebeurd? Zo kwamen zij, na al die jaren, opnieuw in beeld. Op 17 oktober zijn in het bijzijn van nabestaanden voor het Dr. Sarphatihuis de eerste 20 struikelstenen gelegd ter nagedachtenis aan deze mensen.
Het begon met één struikelsteen
Bij de ingang van het Dr. Sarphatihuis lag al jaren één struikelsteen. Die markeerde het leven en lot van één Joodse bewoner, Levie Beugeltas. Sietske en collega’s vroegen zich af: zou hij de enige zijn geweest? Die vraag werd het begin van een bijzondere ontdekkingsreis.
In de podcastaflevering ‘Eén Struikelsteen’, onderdeel van een serie over het Dr. Sarphatihuis die verscheen in het kader van 750 jaar Amsterdam, hoor je hoe die ene steen het begin werd van een veel groter verhaal.
Een zoektocht naar namen en verhalen
In verschillende historische bronnen werd informatie gevonden over 41 Joodse bewoners van het toenmalige ‘Gemeentelijk Verzorgingshuis voor Ouden van Dagen’ – de naam die het Dr. Sarphatihuis destijds droeg. Sietske van der Waa heeft veel tijd en toewijding gestoken in het onderzoek. Zij reconstrueerde, waar mogelijk, de levens van deze mensen: hoe ze heetten, waar ze vandaan kwamen, en wat er met hen is gebeurd. De ouderen mochten van de bezetter niet in het Sarphatihuis blijven en moesten gedwongen verhuizen naar Joodse instellingen zoals Pension Kool aan het Rapenburg en verpleeghuis De Joodsche Invalide op het Weesperplein. Zevenentwintig van hen werden vermoord in concentratiekampen, van twee is het lot onbekend en twaalf overleden voordat ze werden gedeporteerd. Ook probeerde Sietske om contact te leggen met eventuele nabestaanden.
De eerste 20 struikelstenen gelegd – samen met nabestaanden
Elk van deze stenen herdenkt een bewoner die tijdens de oorlog werd weggevoerd en de oorlog niet heeft overleefd. De stenen liggen voor de zijpoort die vroeger de ingang was voor de bewoners en het personeel. De ceremonie vond plaats in aanwezigheid van nabestaanden. Zij konden woorden spreken, een gebed uitspreken, of op hun eigen manier stil staan bij hun familielid. Het werd een dag vol herinnering, emotie en verbinding. Sommige nabestaanden waren al langer op zoek naar hun naaste of wisten niet van hun bestaan. Zoals een familielid zei: ”Struikelstenen zijn er om mensen te herdenken, ik heb er herinnering aan een familielid bijgekregen. “
Voor de overige 21 bewoners worden de struikelstenen gelegd in de loop van 2026. Ook komt er een boekje waarin de verhalen van de bewoners zijn gebundeld.
Lees het Parool-artikel: Struikelstenen gelegd voor Joodse bewoners Sarphatihuis: ‘Het laatste adres waar zij in vrijheid hebben gewoond’
